به نقل از «باشگاه خبرنگاران»

معماری شگرف حرم رضوی را بشناسید

تاریخ انتشار: ۱۱ خرداد ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۷۸۸۰۶۰۵

گفته می‌شود که نمی‌توان معماری حرم امام رضا (ع) را ایرانی یا اسلامی دانست، بلکه بهتر است از معماری ایرانی در دوره اسلامی سخن بگوییم؛ درحقیقت علت این ماجرا این است که زندگی عرب‌ها، عشایری و هنر آن‌ها شاعری، بوریابافی و ... بود؛ لذا سطح معماری آن‌ها، ساده محسوب می‌شد.

حرم مطهر رضوی نه تنها گنجینه واقعی فرهنگی و هنری است، بلکه در زمینه‌های مردم‌شناسی، جامعه‌شناسی، روان‌شناسی و اجتماعی بسیار مفید است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

بسیاری از هنر‌ها مانند معماری، نگارگری و ... در آن دیده می‌شود، اما متأسفانه این آثار هنری، فرهنگی، کتیبه‎‌های حرم و بسیاری از زیبایی‌های حرم از دید بیشتر زائران آن پنهان مانده است.

اهمیت و ارزش مکانی و موقعیت کنونی شهر مشهد تا حد بسیاری مرهون وجود حرم مطهر رضوی در این شهر است. با توجه به ارزش معنوی و والای این بنا، بهترین و باشکوه‌ترین هنر‌های ایرانی در دوره اسلامی را در این مجموعه زیارتی می‌توان مشاهده کرد. این مجموعه تاریخی و هنرمندانه شامل صحن‌ها، ایوان‌ها، رواق‌ها، موزه‌های غنی و کتابخانه مرکزی است.

کاشی‌کاری‌های زرین‌فام، معرق مزین به آیات کریمه و احادیث جلوه خاصی به حریم مقدس امام رضا (ع) بخشیده است. از دیگر آثار باشکوه داخل حرم، سه محراب زیبای زرین‌فام مربوط به قرن هفتم هجری و ضریح طلا پوش روی مضجع امام رضا (ع) است که با خطوط ثلث نستعلیق، آیات قرآن مجید و اشعار فارسی مزین شده است.

به طور کلی حرم امام رضا (ع) در حال حاضر یکی از جامع‌ترین و زیباترین ابنیه معماری جهان اسلام به شمار می‌رود و دایرةالمعارف کاملی از هنر معماری، کاشی کاری، آینه کاری، مقرنس و گچ‌بری دوره‌های مختلف اسلامی است.

حرم مطهر رضوی، سبک معماری هنری پیوسته‌ای است که پیشرفت آن در طول قرن‌ها، نمایانگر شاهکاری بی‌نظیر از خلق فضایی مقدس است. این مجموعه به‌ویژه در دوره سلجوقی، ایلخانی، تیموری، صفویه و قاجاریه بیشترین تغییرات را داشته است.

افرادی که بنای حرم را ساخته و شکل داده‌اند، حکیمان، دانشمندان و روان‌شناسان بزرگی بوده‌اند که سعی داشته‌اند هنر ایرانی را در این بنای مذهبی تجلی دهند.

حال اگر بخواهیم نگاهی به سرگذشت تاریخی این مجموعه داشته باشیم، می‌توان گفت که در طول تاریخ ایران همه دولت‌ها دغدغه حفظ و نگهداری حرم مطهر را به‌عنوان یک ارزش برای همه نسل‌ها به‌عنوان خاستگاهی برای حفظ مداوم مفاهیم در طول قرن‌ها داشته‌اند. داده‌های تاریخی حاکی از آن است که این مجموعه در مراحل مختلف با توجه به نیاز مردم و آیین‌های مرتبط با حرم مطهر توسعه‌یافته است.

مشهد که در ابتدا روستای کوچکی بود، در خاک توس و در دهکده سناباد بنا شد. این مکان با دفن هارون الرشید در آن اهمیت یافت و به «بقعه هارونیه» شهرت یافت. پس از دفن هارون، به دستور مأمون آرامگاهی به سبک معماری خراسانی در اطراف قبر ساخته می‌شود.

امام رضا (ع) پیش از سفر به مرو، این مکان را به عنوان محل دفن خود به همراهانش نشان دادند. پس از شهادت امام در توس، پیکر آن حضرت را در همین بقعه به خاک سپردند و نام آنجا به «مشهدالرضا» تغییر کرد. تا زمان ظهور سربداران، قبر هارون‌الرشید در پایین قبر امام قابل رؤیت بود، اما سربداران صورت قبر هارون را محو کردند.

پس از شهادت امام، او را در قسمت بالای قبر هارون‌الرشید دفن کردند. در ابتدا، معماری حرم امام رضا (ع) به شکل یک چهاردیواری ساده، بدون تزئینات، کم ارتفاع و با ورودی کوتاه ساخته شده بود. معماری اطراف حرم از قرن دوم هجری شروع به تغییر کرد. در این دوره با کشیدن حصار به دور حرم امام رضا (ع)، این بارگاه نقش ارگ را برای شهر ایفا می‌کرد. حرم امام رضا (ع) هسته اصلی شهر و ارتباط آن با اطراف محدود بود.

این بقعه در دوران سامانیان، دیالمه و غزنویان بار‌ها مورد تعمیر و افزودن تزئینات قرار گرفت، اما نخستین گنبد بر روی حرم امام رضا (ع) در دوران حکومت سلطان سنجر سلجوقی بر فراز قبر ایشان نصب شد. جنس این گنبد از کاشی و دارای مقرنس‌های آیینه‌کاری شده بود که تا به امروز هم به جا مانده است. سلطان محمد خوارزمشاه نیز از کسانی بود که حرم را با مرغوب‌ترین کاشی‌های آن زمان تزیین کرد و دستور داد دو محراب به حرم اضافه کنند. مناره گنبد در دوره غزنویان و به دستور ابن معتز حاکم شیراز بنا شد.

از اوایل قرن یازدهم ه. ق اقدامات اساسی و گسترده‌ای چه به لحاظ ساختاری و چه به جهت کاربرد شیوه‌های معماری و نگارگری در مجموعه معماری حرم رضوی اعمال شد و علاوه بر شیوه‌های بومی، از شیوه معماری رایج در اصفهان نیز در برخی فضا‌های معماری حرم مطهر استفاده شد.

گنبدها، تالارها، رواق‌ها و مناره‌ها نیز که هر کدام بدیل‌هایی در معماری کهن ایران داشت، زنده‌کننده خاطره تاریخی ایرانیان در قلمرو معماری است که مجموعه حرم مطهر رضوی را شکل داده و معماران و هنرمندان ایرانی همواره در ساخت و پرداخت آن مجموعه عظیم قدسی به رعایت اصول معماری ایرانی وفادار بوده‌اند.

فرهنگ ایرانی همچنین در قالب نگارگری در جای‌جای حرم مطهر تجلی یافته است. گره‌های تزئینی آجری و چوبی و گچی و آئینه، معرق‌های کاشی و چوب و سنگ، شمسه‌های کاشی و گچی و آئینه و طلا، نماد‌های اسطوره‌ای و کتیبه‌های فارسی از جمله تجلیات فرهنگ ایرانی است که در مجموع موجب شده حرم مطهر امام رضا (ع) نه تنها محفل عاشقان و شیفتگان امام بلکه تجلی‌گاه فرهنگ و هنر ایرانی نیز باشد.

 

منبع: ایسنا

باشگاه خبرنگاران جوان خراسان رضوی مشهد

منبع: باشگاه خبرنگاران

کلیدواژه: معماری اسلامی بناهای تاریخی حرم رضوی حرم مطهر رضوی حرم امام رضا معماری حرم

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.yjc.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «باشگاه خبرنگاران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۸۸۰۶۰۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

به‌نشر با دست پر به نمایشگاه کتاب تهران می‌ رود / ارائه ۶۰۰ اثر پر فروش و جدید در نمایشگاه کتاب

نمایشگاه کتاب فرصتی است تا ناشران کتاب در زمینه‌های مختلف، تازه‌های نشرشان را در معرض فروش و معرفی کتابدوستان قرار دهند. انتشارات به‌نشر به عنوان یکی از ناشران موفق در زمینه ادبیات دینی،  قدیمی‌ترین و بزرگترین مجموعه انتشاراتی آستان قدس رضوی محسوب می‌شود که از سال ۱۳۶۵ در حوزه تولید، چاپ و توزیع کتاب در سطح کشور آغاز به کار کرده است.
 این انتشارات با گذشت ۴ دهه فعالیت به عنوان یکی از ناشران فعال مذهبی شناخته می‌شود که تاکنون در  جشنواره های متعدد ملی به عنوان ناشر برگزیده انتخاب شده است‌. این انتشارات طی بیش از سه دهه فعالیت، ۲۸۰۰ عنوان کتاب با شمارگانی بیش از ۳۳ میلیون نسخه کتاب منتشر شده که از میان این آثار انتشارات به‌نشر، بیش از ۶۰۰ عنوان کتاب را با خود به نمایشگاه سی و پنجمین نمایشگاه کتاب تهران  می‌آورد که بیش از ۱۰۰ عنوان آن، جزو آثار جدید به‌حساب می‌آیند.
امسال نیزهمانند سال گذشته، تمامی ناشران آستان قدس رضوی از جمله به‌نشر، بنیاد پژوهش‌های اسلامی، دانشگاه علوم اسلامی رضوی و... درغرفه متمرکز آستان قدس رضوی و در فضایی واحد، کتاب‌های خود را عرضه می‌کنند. علاوه بر این انتشارات به نشر با اختصاص یک غرفه در بخش اختصاصی کودک و نوجوان سی و پنجمین نمایشگاه کتاب تهران حضور می‌یابد.
کتاب‌های «به دنبال ماه» به نویسندگی مهدیه ارطایفه، «تروریست‌های یهودی» به ترجمه سید رضا قزوینی، مجموعه ۵ گانه «ماجرای دشت مرموز» اثر محمد میرکیانی، کتاب «جان فیروزه جان» از مریم بصیری، مجموعه ۵ جلدی «مامان جونی و زیارت» و ... از جمله آثاری هستند که برای اولین‌بار در نمایشگاه کتاب از آن‌ها رونمایی خواهد شد. بخش کودک و نوجوان انتشارات به‌نشر نیز با عنوان کتاب‌های پروانه با ارائه ۳۰۰ اثر عنوان کتاب به دیدار مخاطبانی می‌آید. 
 انتشارات به‌نشر یکی از پرکارترین و قدیمی‌ترین ناشران حوزه کودک و نوجوان است که  تاکنون در ۳ جشنواره به عنوان ناشر برگزیده کودک و نوجوان در سطح کشور و استان خراسان رضوی انتخاب شده و ۱۶۷ اثر کودک و نوجوان انتشارات به‌نشر در جشنواره‌های جایزه کتاب سال، سلام، رشد، جشنواره کتاب دینی، نشان ادبیات معنوی، کتاب سال رضوی، جایزه پروین، جایزه شهید غنی‌پور، جایزه شهید اندرزگو و حتی جوایز مربوط به جشنواره‌های هنری نظیر شیرازه و ... برگزیده شده است‌. این انتشارات در این سال‌ها تلاش کرده برای هر گروه سنی و سلیقه‌ای کتاب تألیفی در حوزه سبک زندگی دینی و ائمه معصومین(ع) داشته باشد. بنا به اعلام این انتشارات، کتاب‌های پروانه همچون گذشته با دست پُر در نمایشگاه کتاب تهران ۱۴۰۳ حضور خواهد داشت.
همچنین رویدادها و برنامه‌هایی از سوی انتشارات به‌نشر برای مخاطبان و پدیدآورندگان کتاب کودک و نوجوان در نظر گرفته شده است که می‌توان به برگزاری نشست‌های نقد و بررسی و رونمایی کتاب‌های «به دنبال ماه»، «تروریست‌های یهودی»، مجموعه ۵ گانه «ماجرای دشت مرموز»، کتاب «جان فیروزه جان»، مجموعه ۵ جلدی «مامان جونی و زیارت» اشاره کرد.

ارائه جدیدترین رمان‌ها و داستان‌های دینی به‌نشر در نمایشگاه کتاب
با توجه به اینکه از سال ۱۳۹۵ تمرکز اصلی انتشارات به‌نشر بر موضوعات معارف اسلامی، آموزه‌های اهل بیت عصمت و طهارت به‎ویژه امام رضا(ع) و مفاهیم انقلاب اسلامی و سبک زندگی ایرانی اسلامی بوده است کتاب‌های ارائه شده در نمایشگاه نیز در همین محورها و موضوعات هستند. 
تمامی آثار پرفروش و پرطرفدار انتشارات در نمایشگاه کتاب در معرض مخاطبان قرار خواهد گرفت و این انتشارات علاوه بر نمایشگاه حضوری، در نمایشگاه مجازی و سامانه خرید از کتابفروشی‌ها نیز شرکت کرده است. امکان خرید مجازی از همه جای ایران عزیز برای مخاطبان فراهم است و علاقه‌مندان به کتاب می‌توانند علاوه بر خرید حضوری، از نمایشگاه مجازی و نیز سامانه کتابفروشی‌ها کتاب‌های خود را تهیه کنند.
به گزارش آستان‌نیوز: نمایشگاه کتاب تهران ۱۴۰۳ با شعار «بخوانیم و بسازیم» ۱۹ تا ۲۹ اردیبهشت‌ماه در مصلای امام خمینی (ره) برگزار خواهد شد.

منبع: آستان نیوز